አዲሱ የትግራይ ቋንቋዎች አካዴሚ

ሔኖክ ያሬድ | 20 Jul, 2016 | ኢትዮጵያን ሪፖርተር

በትግራይ ብሔራዊ ክልል በሚገኙ ሦስት ቋንቋዎች ሳሆ (ኢሮብ)፣ ኩናምኛና ትግርኛ ዙርያ በተለያዩ የቋንቋና ባህል ዘርፎች ሳይንሳዊ ጥናቶች የሚያከናውን፣ ቋንቋዎቹም የሳይንስና ቴክኖሎጂ ጽንሰ ሐሳብ የመግለጽ አቅም እንዲኖራቸው የሚያስችል የትግራይ ቋንቋዎች አካዴሚ ሥራውን ባለፈው ኅዳር ወር ጀምሯል፡፡ አካዴሚው በክልሉ ምክር ቤት በአዋጅ ቁጥር 249/06 መሠረት ያቋቋመው በ2006 ዓ.ም. ነበር፡፡ አካዴሚው ሐቻምና ከመቋቋሙ በፊት በ1988 ዓ.ም. ያለ አዋጅ ተቋቁሞ በሥራ ላይ ከአንድ ዓመት ከመንፈቅ በላይ ማለፍ አልቻለም፡፡ ዘንድሮ እንደ አንድ መንግሥታዊ አካል በተለይም ለክልሉ ርእሰ መስተዳደር ተጠሪ ሆኖ፣ ዳግም የተቋቋመው የትግራይ ቋንቋዎች አካዴሚን በዋና ዳይሬክተርነት የሚመሩት ዶ/ር ዳንኤል ተኽሉ ናቸው፡፡ በተግባራዊ ሥነ ልሳንና ግንኙነት (አፕላይድ ሊንጉስቲክስና ኮሙዩኒኬሽንስ) የዶክትሬት ዲግሪ ያላቸው ዶ/ር ዳንኤል፣ ከትግርኛ ቋንቋና ባህል እንዲሁም ሥነ ጽሑፍ ጋር የተያያዙ 19 መጻሕፍት አሳትመዋል፡፡ ከነዚህም መካከል የትግርኛ እንግሊዝኛ፣ የእንግሊዝኛ ትግርኛ መዛግብተ ቃላት፣ የሰዋስው (ግራመር)፣ የሥነ ጽሑፍና የሥነ ግጥም፡፡ የሥነ ቃልና የሕፃናት መጻሕፍት ይገኙባቸዋል፡፡ ከ1,300 በላይ ገጾች ያሉት የትግርኛ በትግርኛ መዝገበ ቃላትም አዘጋጅተዋል፡፡ የሕትመቱን ብርሃን እየጠበቀ ነው፡፡ በአካዴሚው እንቅስቃሴ ዙሪያ ዋና ዳይሬክተሩን ዶ/ር ዳንኤልን ሔኖክ ያሬድ አነጋግሯቸዋል፡፡
ሪፖርተር፡- የአካዴሚው ምሰሶዎች ምንድን ናቸው?
ዶ/ር ዳንኤል፡- አካዴሚው የተቋቋመበት መሠረታዊ ነገሮች አሉት፡፡ አንደኛው መነሻ ሦስቱ ቋንቋዎች የሳይንስና የቴክኖሎጂ ቋንቋዎች እንዲሆኑ ስለተፈለገ ነው፡፡ ዘመኑ የሳይንስና ቴክኖሎጂ ቋንቋ ነውና ለኅብረተሰቡ በሌሎች ቋንቋዎች ጽንሰ ሐሳቡን አምጥተህ ሊረዳ አይችልም፡፡ ጽንሰ ሐሳቦቹን ተረድቶ ተግባራዊ ሊያደርግ፣ ሕይወቱንም የሚያሻሽልበት ሁኔታ ለማመቻቸት አይችልም፡፡ ስለዚህ የሳይንስና ቴክኖሎጂ ጽንሰ ሐሳቦች በራሱ ቋንቋ ከቀረበለት ይበልጥ ተጠቃሚ ሊሆን ይችላል፡፡ ሌላው በተለያዩ ምክንያቶች እነዚህ ቋንቋዎች የተጎዱ ነበር ማለት ይችላል፡፡ በመማር ማስተማር ላይ አልነበሩም፡፡ በተለይ ሳሆኛና ኩናምኛ ስንወስድ፡፡ ትግርኛም ቢሆን የቅርብ ጊዜ ታሪክ ነው ያለው፡፡ አንዳንድ ጊዜ ገባ ወጣ ያለበት ሁኔታ ቢኖርም ኅብረተሰቡን ሙሉ በሙሉ ለማገልገል ብቃት እያለው ሳይሆን የቀረበት ነው፡፡ ቋንቋዎቹ ሳይንሳዊ በሆነ መንገድ በሰዋስውም ሆነ በሌሎች ዘርፎች ተጠንተው አገልግሎት በሚሰጡባቸው አካባቢዎች ያሉ ክፍተቶች ለመሙላት ታስቦ አካዴሚው ተቋቁሟል፡፡
ሌላው ከዚሁ ጋር በተያያዘ መልኩ የተወሰኑ ጥረቶች ቢኖሩም በቋንቋዎቹ ዙርያ የተለያዩ መዛግብተ ቃላት የሉም፡፡ ስለዚህ ይሄ አካዴሚ በዋናነት እነዚህ ነገሮች ይዞ ለመሥራት ተነስቷል፡፡ ቋንቋዎቹ በፍትሕ፣ በትምህርት፣ በሚዲያ እንዲሁም በጽሕፈት ቤት እየተገለገልንባቸው ቢሆንም ክፍተቶች ስላሉ ችግሮቹ በጥናት ተለይተው ከሚመለከታቸው አካላት ጋር ሆነን መፍትሔ የምንሻበት አጋጣሚው ይፈጠራል ብለን እናስባለን፡፡
ሪፖርተር፡- ብዙ ጊዜ በቋንቋዎቻችን ላይ እንደ ክፍተት የሚነሳው ጥያቄ ሰዋስውን (ግራመር) የተመለከተ ነው፡፡ ተጠቃሚዎች በአግባቡ አይጠቀሙም ይባላል፡፡ በክልሉ ያሉት ሦስት ቋንቋዎች ከሰዋስው ጥናት ጋር ያላቸው ቁርኝት እንዴት ይገለጻል?
ዶ/ር ዳንኤል፡- ከሦስቱ ቋንቋዎች ሰዋስውን በተመለከተ በደንብ ተጠንቷል ብለን የምናስበው ትግርኛ ላይ የተሠሩትን ነው፡፡ ፈረንጆችም የተወሰነ ሒደውበታል፡፡ ርሱ በቂ ላይሆን ይችላል፡፡ ሳሆ አካባቢ የተወሰኑ ጥረቶች አሉ፡፡ ኩናምኛ ግን ብዙ ነገር ይቀረናል፡፡ አካዴሚው ሲቋቋም ዓላማዬ ካላቸው አንዱ የሦስቱ ቋንቋዎች ሰዋስው በስፋት በሳይንሳዊ መንገድ እንዲጠና ማስቻል ነው፡፡ አጠቃቀም ላይ ስንመጣ ጽሑፍና ንግግር ብለን ብንለየው የተሻለ የሚሆን ይመስለኛል፡፡ በርግጥ አንዳንድ ጊዜ የምንናገረውን ስለምንጽፈው ችግር አለ፡፡ የምንናገረው ደግሞ በቃላቱ፣ በሰዋስው፣ በዕርባታው በሌሎች ቋንቋዎች የተበረዘ ነው፡፡ ለምሳሌ በመዋቅሩ ትግርኛ በአማርኛ የሚዘነበልበት (ዶሚኔት የሚደረግበት) ሁኔታ አለ፡፡ የተጻፉ መጻሕፍት፣ የተሠሩ ጥናቶች ቢኖሩም በመማር ማስተማር ሒደት፣ በሚዲያና በመሥሪያ ቤቶች አካባቢ ውጥንቅጥ አካሄድ ነው ያለው፡፡ ስለዚህ የግንዛቤ ችግር የፈጠረው መሆኑን ተረድተን በሒደት የምናስተካክለው ይሆናል፡፡ ችግሩና ክፍተቱ በሰዋስው ብቻ አይደለም፡፡ ትግርኛ የመግለፅ ብቃቱ የለኝም ሳይል የትግርኛ ቃላትን እየተውን ቃላትን እየቀላቀልንና በሌሎች እየተካን ነው፡፡ በሳሆና በኩናምኛም ተመሳሳይ ነገር አለ፡፡ ስለዚህ እነዚህን መሠረታዊ ችግሮች ለመፍታት አካዴሚው የራሱ የሆነ ሚና ይኖረዋል፡፡
ሪፖርተር፡- አደረጃጀቱ እንዴት ነው?
ዶ/ር ዳንኤል፡- አካዴሚው ተጠሪነቱ ለክልሉ ፕሬዚዳንት ነው፡፡ አደረጃጀቱም በውስጡ ሦስት ክንፎች አሉት፡፡ አንደኛው ክንፍ የሰዋስውና የመዛግብተ ቃላት ጥናት ነው፡፡ ሁለተኛው ሥነ ቃል፣ ሥነ ጽሑፍና ትርጉም የሚል ሲሆን ሦስተኛው የፋይናንስ ዘርፍ ሆኖ ተዋቅሯል፡፡ እያንዳንዱ ዘርፍ በተለይ በሥነ ጽሑፍና በሥነ ልሳን አካባቢ የሦስቱም ቋንቋዎች ክፍሎች ይኖራሉ፡፡ በሥነ ቃልና በትርጉምም እንዲሁ፡፡ አደረጃጀቱ ለጊዜው እንጂ ቋሚ ላይሆን ይችላል፡፡ ምክንያቱም የሰው ኃይሉ ታይቶም በቢፒአር ጥናት መሠረት ሊሰፋ ይችላል፡፡
ሪፖርተር፡- በባህልና ቱሪዝም ቢሮ ተመሳሳይ ሥራ እየተሠራ ነው፡፡ ተደራራቢነት አይኖርም? መተሳሰርስ ይኖራል?
ዶ/ር ዳንኤል፡- በባህልና ቱሪዝም ቢሮ በቋንቋ ጉዳይ፣ በሥነ ቃልና በመዛግብተ ቃላት ላይ የሚሠሩ ባለሙያዎች አሉ፡፡ ይኸ ማለት ያለ መናበብ ችግር ይፈጥራል ወደሚል የሚወስድ አይመስለኝም፡፡ ከዚያም በተጨማሪ በአዲስ አበባ፣ በመGለና በዓዲግራት ዩኒቨርሲቲዎች፣ በዓድዋና በዓቢይ ዓዲ የመምሀራን ትምህርት ኮሌጆች የትግርኛ ትምህርት ክፍል አለ፡፡ የትግራይ ባህል ማኅበርም በጠቀስናቸው ዘርፎችም ይሠራል፡፡ መንግሥት እነዚህን እንቅስቃሴዎች አድንቋል፡፡ ግን አካሄዳቸው የተበተነ በመሆኑ አካዴሚው እንዲመሠረት ትልቅ መነሻ የሆነው እነዚህ በተለያዩ ቦታዎችና ባለሙያዎች የሚደረጉ ጥረቶች በማማከል እየተናበቡ እንዲሄዱ ለማመቻቸት ነው፡፡ አብረን ነው የምንሠራው፡፡ አካዴሚው በማስተባበርና በመምራት ሙሉ ድርሻ ይኖረዋል ብለን እናስባለን፡፡
ሪፖርተር፡- ትግራይ የጥንት የኢትዮጵያ ሥልጣኔ መገኛ ነች፡፡ በዘመነ አክሱም ሆነ ቅድመ አክሱም፣ በደኣማት ቅርስና ውርሶችን የሚያሳዩ የድንጋይ ላይ ጽሑፎች በግእዝ፣ በሳባ፣ በግሪክ ይገኙበታል፡፡ እንዲሁም ሄይሮግራፊክስም መገኘቱም የሚያወሳ ጥናትም አይቻለሁ፡፡ በተለይ አካባቢው የግእዝ ሥነ ጽሑፍ የ1,500 ዓመታት ታሪክም ዐቢይ አካል ነው፡፡ ከአክሱም እስክ ናዝሬን/ናዝሬት (ደቡብ ትግራይ) ጉንዳጉንዶን ጨምሮ በርካታ የግእዝ ሥነ ጽሑፍ ሀብት አለ፡፡ አካዴሚው ከዚህ አንፃር ምን ሥራ ይኖረዋል? በአካዴሚው አዋጅ ላይ ስለ ግእዝና ስለ ሌሎች ጥንታዊ ቋንቋዎች የሚያነሳው ነጥብ የለም፡፡ አካዴሚው ይኼን እንዴት ያየዋል?
ዶ/ር ዳንኤል፡- ለጊዜው በክልሉ ሕገ መንግሥታዊ ዕውቅና ያገኙት ሦስቱ ቋንቋዎች ናቸው፡፡ ይኸ ማለት ግን በግእዝ ላይ የምንሠራው ሥራ አይኖርም ማለት አይደለም፡፡ ምክንያቱም ቀደም ብዬ እንደጠቀስኩት ሦስቱ ቋንቋዎች የሳይንስና ቴክኖሎጂ ቋንቋዎች እንዲሆኑ ይፈለጋሉ፡፡ ወደ ትርጉም ስንመጣ ግን የግድ ወደ ግእዝ እንሄዳለን፡፡ ወደ ሌሎችም የአገራችን ቋንቋዎችም እንዲሁ እንመለከታለን፡፡ በቋንቋዎቻችን የመዋዋስ ነገር አለ፡፡ ከግእዝ የሚወስዱት ብዙ ነገር ይኖራል፡፡ የግእዝ ህልውና ያስፈልጋል፡፡ አካዴሚው ጥናቱን ሲያጠቃልል የዶክመንቴሽን ማዕከል ይኖረዋል፡፡ ሦስቱ ቋንቋዎች ከምን ተነስተው እምን ደረሱና ምን ላይ ይገኛሉ? በሚል የዶክመንተሽን (ስነዳ) ማዕከል ይኖረዋል፡፡ ጎን ለጎን የግእዝ ስነዳ ማዕከል ይኖራል ብለን እናስባለን፡፡ ከግእዝ እንዋሳለን ስንል ሰነዶች ያስፈልጉናል፡፡ ማዕከሉ የሚያስፈልገን ሰነዶቹን የምናሰባስብበት ስለሚሆን ነው፡፡ ለትግርኛ፣ ኩናምኛና ሳሆኛ የምንጠቀምበት ይሆናል፡፡ የኅብረተሰቡ ባህል፣ ቋንቋ፣ ሥነ ልቦናዊ የሆኑ ሀብቶች፣ እንዲሁም ታሪክ ለማጥናትም ግእዝ የራሱ የሆነ አስተዋጽኦ ይኖረዋል፡፡ በትርጉም ዙሪያ ደግሞ በስፋት እየሄድን እናጠናዋለን ብለን እናስባለን፡፡
ሪፖርተር፡- ከሌሎች ተመሳሳይ ተቋማት ጋር ያላችሁ ወይም የሚኖራችሁ ግንኙነትስ እንዴት ይገለጻል?
ዶ/ር ዳንኤል፡- አካዴሚያችን ገና በጅምር ላይ ነው ያለው፤ ተሞክሮ እናገኝበታለን ብለን ከምናስበው ተቋም ጋር አብረን መሥራት እንፈልጋለን፡፡ ከአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ የኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ባህሎች አካዴሚ፣ ከብሔራዊ ቤተ መዛግብትና ቤተ መጻሕፍት ኤጀንሲ (ወመዘክር)፣ ከኦሮሚኛ ቋንቋና ባህል ማዕከል፣ ከባሕር ዳር ዩኒቨርሲቲ የአማርኛ ማበልፀጊያ ማዕከል፣ ወደ ደቡብ ሲኬድ የሀዲያን ተሞክሮ በስፋት እንዳስሳለን፡፡ አብረንም እንሠራለን፡፡ በተመሳሳይ መልኩ ውጭ ካሉት ከሩሲያ የቋንቋዎች አካዴሚ፣ ከጀርመን ሐምቡርግ ዩኒቨርሲቲ፣ ከስዊድን ጋርም ግንኙነት ጀምረናል፡፡ ምክንያቱም ትግርኛ የተጠናበትና እየተጠናበት ነው፡፡ ለአካዴሚው ግብአት ይኖረዋል እስካልን ድረስ ከተቋማት ሌላ ከግለሰቦች ጋርም አብረን ለመሠራት ዝግጁ ነን፡፡
ሪፖርተር፡- ትግርኛ በኤርትራም የሚነገር ቋንቋ እንደመሆኑ ትስስር አለ፡፡ በዚህስ ረገድ ምን ታስባላችሁ?
ዶ/ር ዳንኤል፡- ኤርትራ አካባቢ የሚነገረውና እዚህ የሚነገረው ቋንቋ አንድ ነው፡፡ አሜሪካና እንግሊዝ የተለያዩ አገሮች ናቸው፡፡ በሁለቱም እንግሊዝኛ ይነገራል፡፡ በመካከላቸው የቋንቋ ድንበር አናበጅም፡፡ እንግሊዝኛ ነው ብለን ነው የምንቀበለው፡፡ በሁለቱም ያለው ትግርኛ ነው፡፡ ስለዚህ በሁለቱ መካከል የፖለቲካ ልዩነት ሊኖር ይችላል፡፡ ቋንቋው ግን እዚያም ሆነ እዚህ ሲነገርም ሆነ ሲጻፍ ተደጋግፈው ቢሄዱ ቋንቋውን ይበልጥ ያበለፅጉታል፡፡ በኤርትራ የሚጻፉ ለምሳሌ መዛግብተ ቃላት ያስፈልጉናል፤ እንጠቀምባቸዋለን፡፡ እዚህ የሚጻፉ እነሱም ይጠቀሙባቸዋል፡፡ በኤርትራ የተሠሩ የተለያዩ ጥናቶችም እያየን ነው፡፡ በትግራይ ተወላጆች የተጻፉ የትግርኛ ጽሑፍን አጣቅሰው (ሪፈር አድረገው) ጥናቶችን የሚያቀርቡበት ሁኔታ አለ፡፡ ስለዚህ የምናወራው ስለ ትግርኛ ነው፡፡ ፖለቲካው ሌላ ነገር ነው፤ ለትግርኛ ቋንቋ ዕድገት የሚጠቅም እስከሆነ ድረስ እንጠቀምበታለን፡፡
ሪፖርተር፡- የፊደል አጠቃቀምን በተመለከተ በመGለና በአስመራ በተለይ ሁለቱ ‹‹ፀ›› እና ‹‹ጸ›› ላይ ልዩነት አለ፡፡ አስመራዎች ‹‹ጸ››ን ሲጠቀሙ መGለዎች ‹‹ፀ››ን ይጠቀማሉ፡፡ አንዳቸው አንዱን ጥለዋል፡፡ ትርጉም ላይ ልዩነት ያሳያል፡፡ ለምሳሌ በአስመራ ‹‹ጸሓይ›› በመGለ ‹‹ፀሓይ›› ተብሎ ይጻፋል፡፡ የመGለው ታዳጊ የአስመራውን ሲያነብ ‹‹ጸ››ን ስለማያውቃት ‹‹ደ›› ብሎ ሲያነባት፣ የአስመራው በበኩሉ ‹‹ፀ›› ን ስለማያውቃት ‹‹ዐ›› ብሎ ስለሚያነባት አለመግባባት ይፈጥራል፡፡ በዚህ ረገድ ምን ማለት ይቻላል?
ዶ/ር ዳንኤል፡- ሁለት ነገሮችን እናንሳ፡፡ አንደኛው በትግርኛ ፊደላት ሞክሼነት የለም፡፡ ሁሉም ራሳቸውን ችለው በየድምፃቸው የቆሙና አገልግሎት የሚሰጡት፡፡ ምናልባት ‹‹ፀ›› ጸሐዩና፣ ‹‹ጸ›› ጸሎቱ፣ ‹‹ሠ›› ንጉሡና ‹‹ሰ›› እሳቱ አካባቢ ችግር ሊኖር ይችል ይሆናል፡፡ እንደ ችግርም ላይነሳ ይችላል፡፡ ትልቁ ችግር እየተፈጠረ ያለው ተማሪዎች ሕፃኖቻችን ሲማሩ የአማርኛ ፊደል ገበታን መጠቀማቸው ነው፡፡ ለምሳሌ አፀደ ሕፃናት (ኬጂ) ብትሄድ አማርኛ ለማስተማር በተቀረፁ የፊደል ገበታ ትግርኛን ይማራሉ፡፡ በትግርኛና በአማርኛ መካከል በአጠቃቀም ሰፊ ልዩነት አለ፡፡ ለምሳሌ ‹‹በርሀ› የመጀመርያው [ኸ] ነው፡፡ ‹‹አብርሃ›› አራተኛው (ሃ ራብዕ) ነው፡፡ የአማርኛ ተጽዕኖ ነው ወደ ትግርኛ መጥቶ ችግር የፈጠረው፡፡ ያነሳኸው ልዩነት በኤርትራና በትግራይ ያለው የሁለቱ ፊደላት አጠቃቀም ሥነ ዘዴያዊ (ሜቶዶሎጂካል) ዕይታ አለው፡፡ እኛ ‹‹ፀ›› ፀሓዩን ለመጠቀም የወሰንነው በጥናት ነው፡፡ ምናልባት ሌላ ተጨማሪ ጥናት ያስፈልጋል ቢባል ያስኬዳል፡፡ ግን አንዳንዱ የፊደል አወሳሰዱ ጥናት ላይ የተመሠረተ አይደለም የሚለውን አስተሳሰብ አልደግፈውም፡፡ ለግእዝ ሁለቱም ‹‹ፀ›› እና ‹‹ጸ›› የተለያዩ ናቸው፡፡ በትርጉም ደረጃ የሚያስተላልፉት መልዕክት አለ፡፡ እንደ ‹‹ሠረቀ›› እና ‹‹ሰረቀ››፡፡ በትግርኛ ግን አንድ ‹‹ሰ›› ብቻ እንጠቀማለን፡፡ እሳቱ ‹‹ሰ›› የሆነበት ምክንያት ፊደል ስናስተምር ‹‹በ›› ብለን እንጀምራለን፡፡ አናቱ ላይ ጭረት አድርግ ካልነው አንድ ፊደልን በቀላሉ ተማረ ማለት ነው፡፡ ሌላ ‹‹ሠ›› ከሆነ ግን እናበዛበታለን፡፡ ሸክም ነው፡፡ ‹‹በ››ን ተምሮ ‹‹ሰ››ን ከዚያ በ‹‹ሰ›› ላይ አግድም ሲያደርግበት ‹‹ሸ›› ይሆናል፡፡ ስለዚህ አንድ ልጅ ፊደልን ለማጥናት ስለሚያቀላጥፍለት፣ ለትምህርት ዕድገት በጎ አስተዋጽኦ ስላለው በዚህ ተመረጠ፡፡ ‹‹ፀ›› እና ‹‹ጸ›› ላይ ስንሄድም ተመሳሳይ ነው፡፡ በትግርኛ ‹‹ዐ›› አስተምረን ስንጨርስ መሀል ላይ ሠረዝ አድርግና ‹‹ፀ›› አድርገው፡፡ በቀላሉ እንዲገነዘበው ለማድረግ ነው፡፡ ጸሎቱ ‹‹ጸ›› ግን ከ‹‹ደ›› ጋር ይምታታል፡፡
ስለዚህ አካሄዳችን ከትምህርት ሥነ ዘዴ አኳያ ተቀባይነት ያለውና በጥናት ላይም የተመሠረተ ነው፡፡ ከቅርስ ጋር ተያይዞ የሚነሳ አስተያየት አለ፡፡ የቅርስ ጉዳይ እኛንም ያገባናል፡፡ ሥርዓተ ጽሕፈታችን ይዞ ያመጣቸው ሁለቱ ‹‹ጸ ፀ›› መጥፋት የለባቸውም የሚለውን እንደግፋለን፡፡ በቅርስነታቸው ለመቀበል ሁለት ዓይነት አማራጭ አለ ብዬ አስባለሁ፡፡ አንዱ አማራጭ ግእዝ ቋንቋን ማዳን ነው፡፡ እርሱን ማዳን ካልተቻለ ቢያንስ ቢያንስ ድሮ የተጻፉ በመጻሕፍት መልክ ያሉትን ሰነዶች ሰንዶ ለትውልድ ማቆየትና ማስተላለፍ ነው፡፡
ሪፖርተር፡- በአካዴሚው ማቋቋሚያ አዋጅ አማካሪ ቦርድ አባላት ብሎ ከዘረዘራቸው ውስጥ ከትግርኛም ሆነ ከሳሆ እና ኩናማ ቋንቋዎች ጋር በተያያዘ በርካታ ሥራ የሠሩ የሃይማት ተቋማት ለምን እንዲካተቱ አልተደረገም? ለምሳሌ በአዲስ አበባ ዩኒቨርሲቲ ሥር የሚገኘው የኢትዮጵያ ቋንቋዎችና ባህሎች አካዴሚ ከኦርቶዶክስ፣ ካቶሊክና እስልምና ተቋማት የተወከሉ ሊቃውንትን በቦርድ አባልነት አቅፏል፡፡ ከነርሱ ልምድ መቅሰም አይቻልም? ለአካዴሚያችሁስ አይበጅም?
ዶ/ር ዳንኤል፡- በሁለት መልኩ እንየው፡፡ አማካሪው ቦርድ አቅጣጫ የሚሰጥ ነው፡፡ አካዴሚው የራሱን ዕቅድ እየነደፈ አቅጣጫ እያስቀመጠ ለቦርዱ ያቀርባል፡፡ አማካሪው ቦርድ በሚቀርብለት ጉዳይ ሐሳብ ይሰጣል፡፡ ሁለተኛው የጠቀስካቸው የሃይማኖት ተቋማት በጣም ጠቃሚ ናቸው፡፡ የሃይማኖት ተቋማቱን ብቻ ሳይሆን ግለሰቦች ጭምር ከአካዴሚው ጋር እንዲሠሩ የሚደረግበትም አሠራር ይኖረናል፡፡ ስለዚህ የሃይማኖት ተቋማት፣ ከቋንቋና ባህል ጋር የተያያዙ ባለሙያዎች፣ ምሁራን ይኖሩበታል፡፡ ሙያዊ ሥራ የሚሠራ አካልም ከሁሉም የሚውጣጣ ስለሚኖር ተቋማቱ የሚተው አይደሉም፡፡